Zanim rozwinęliśmy motoryzację, sieć dróg oraz lotnictwo cywilne, głównym środkiem komunikacji zbiorowej stała się w XIX wieku kolej. Ta szybko rozwijająca się technologia przyniosła prawdziwą rewolucję w naszym postrzeganiu podróży i odległości. Do Bydgoszczy kolej dotarła już w 1851 roku. Wybudowana linia kolejowa była fragmentem tzw „Ostbahn” (Kolei Wschodniej), która docelowo miała łączyć Berlin z głównymi miastami Prus Wschodnich – Gdańskiem i Królewcem, ale także z Bydgoszczą, Toruniem, Olsztynem oraz Elblągiem.
Transport kolejowy bardzo szybko stał się czynnikiem miastotwórczym – sprzyjał rozwojowi gospodarczemu, architektonicznemu i społecznemu miasta.
Budowę linii kolejowej Krzyż – Bydgoszcz rozpoczęto w kwietniu 1848 roku, a uroczystego otwarcie blisko 150-kilometrowej linii dokonał 25 lipca 1851 roku król Prus Wilhelm IV. W ten sposób bydgoszczanie zyskali kolejowe połączenie z Berlinem. Zaledwie rok później oddano do użytku kolejny odcinek, prowadzący z Bydgoszczy do Gdańska.
Tak wyglądały początki kolei w naszym mieście. Bardziej szczegółowo chciałbym je innym razem, a tymczasem skupię się na miejscu, w którym pasażerowie zaczynali i kończyli swoje podróże.
Pierwszy dworzec kolejowy w Bydgoszczy
Z informacji do których dotarłem wynika, że pierwszy dworzec z prawdziwego zdarzenia oddano do użytku w 1851 roku. W budynku swoją siedzibę miała także Dyrekcja Kolei Wschodnich.
Już w 1861 roku z powodu budowy kolejnej linii kolejowej konieczna była jego rozbudowa i modernizacja. Do istniejącego, 3-kondygnacyjnego budynku dobudowano boczne 4-kondygnacyjne skrzydła. Budynek posiadał cechy klasycystyczne. Wkrótce także pomiędzy dworcem a obecną ulicą Zygmunta Augusta urządzono skwer.
Budynek ten przetrwał do dnia dzisiejszego i po remoncie przeprowadzonym w 2015 roku znowu może zachwycać podróżnych.
Drugi budynek dworca
Pierwszy budynek dworca, mimo znacznych rozmiarów nie był w stanie dobrze spełniać swojej funkcji. Dlatego też w 1870 roku u wylotu ulicy Dworcowej wybudowano nowy obiekt. Jego architektura nawiązywała do istniejącego już budynku. Zlokalizowano w nim kasy, odprawę bagażu oraz wejście do tunelu prowadzącego na perony.
W „starym” budynku funkcjonowała za to poczekalnia, restauracja oraz biura wspomnianej wcześniej Dyrekcji Kolei Wschodnich. Przed nowym dworcem także utworzono skwer.
W 1914 roku oddano do użytku przebudowany frontowy budynek dworca. Nowy obiekt posiadał cechy wczesnego modernizmu historyzującego, podobnie jak np budynek pierwszego domu towarowego w Bydgoszczy.
W takiej formie przetrwał I wojnę światową, czasy II Rzeczpospolitej, II wojnę światową, aż do roku 1965. Usunięto wówczas stromy dach budynku wraz z wieżą zegarową oraz zwiększono przeszklenie ściany frontowej. Bryła budynku miała przystawać do „nowych czasów” i była elementem budowy nowoczesnego „city” wzdłuż ulicy Dworcowej. Z tych planów niewiele udało się zrealizować – w okolicy dworca w okresie PRL wybudowano zaledwie kilka nowoczesnych, modernistycznych budynków. Większość zabytkowej architektury ulicy Dworcowej pozostała nietknięta. Niestety wraz ze wspomnianą modernizacją zlikwidowano skwer, w jego miejsce tworząc parking, a następnie pętlę autobusową. W 2012 roku pętla autobusowa została przeniesiona na ulicę Rycerską, a na placu przed dworcem zlokalizowano przystanki tramwajowe i autobusowe.
Obecny budynek dworca na stacji Bydgoszcz Główna
W 2014 roku dworzec z 1914 roku został zburzony i w jego miejsce wybudowano nowy. Śmiało możemy powiedzieć, że budynek jest jedyny w swoim rodzaju. Już z daleka naszą uwagę zwraca charakterystyczne wycięcie na poziomie pierwszej kondygnacji i nadwieszenie nad nim wyższej części obiektu. Dzięki temu zabiegowi oraz charakterystycznemu podświetleniu elewacji budynek otrzymał dynamiczny charakter. Ponadto, dzięki wycięciu, z pewnej odległości widać zabytkowy budynek znajdujący się między peronem 3 a 4.
O początkach kolei w Bydgoszczy można napisać jeszcze wiele, podobnie jak o budynkach dworcowych. Mam nadzieję, że kiedyś uda mi się to zrobić. Tymczasem jednak czas na obiecany konkurs z okazji 500 polubień fanpage na facebooku.
Czas na konkurs!
Zasady są proste, a nagroda sympatyczna. Jest nią album o brytyjskich parowozach; wszak Wielka Brytania jest jedną z kolebek kolei w Europie 🙂
1. Polub fanpage bloga na FB
2. Odpowiedz na dwa pytania:
- W którym roku uruchomiono pierwszą linię kolejową na obecnych ziemiach polskich?
- Jak nazywała się najbardziej znana maszyna parowa zbudowana przez George’a i Roberta Stephensona w 1829 roku?
Odpowiedzi proszę przysyłać do 2 lutego 2018r. na adres kontakt@blog.reimus.com.pl lub korzystając z formularza znajdującego się poniżej. Ze zwycięzcą skontaktuję się mejlowo, by uzgodnić sposób przekazania nagrody.
Bibliografia:
- Czajkowski, Edmund: 134 bydgoskiego węzła kolejowego, [w:] Kalendarz Bydgoski 1985
- Jastrzębska-Puzowska Iwona, Winter Piotr: Budynek dawnej Dyrekcji Kolei Wschodniej w Bydgoszczy, [w:] Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu. Zeszyt 1. Bydgoszcz 1996
- Kotlarz Grzegorz, Pawłowski Jerzy: Węzeł kolejowy Bydgoszcz 1851-2014
- Podgóreczny, Józef: Bydgoski Węzeł Kolejowy, [w:] Kalendarz Bydgoski 1969
- Zakrzewski, Bogdan: 130 lat bydgoskiej kolei, [w:] Kalendarz Bydgoski 1980
Zdjęcia przedwojenne opublikowałem na licencji domeny publicznej. Część z nich (zdjęcia ze znakiem wodnym) pochodzi z serwisu fotopolska.eu. Autorzy zdjęć dworca po 1965 roku są nieznani, jeśli jednak posiadasz prawa majątkowe do któregoś z tych zdjęć, proszę o kontakt, by uniknąć ewentualnych sporów. Zdjęcia współczesne są mojego autorstwa.
