Przeszukując zakamarki internetu dotarłem do informacji o wiosce Polonezköy, leżącej na północny wschód od Stambułu – stolicy Turcji. Dlaczego ta wioska mnie zaciekawiła?
Nazwa wioski
Otóż nazwa pochodzi z połączenia francuskiego słowa Polonaise (oznaczającego „polski”) i tureckiego słowa köy (oznaczającego wioskę). Dawniej wioskę zwano Adampolem. Co więc polska wioska Adampol / Polonezköy robi koło Stambułu?
Historia
Zasięgnąłem informacji w Wikipedii. Wyczytałem tam, że historia wioski sięga 1841 roku. Wówczas to Michał Czajkowski przybył nad Bosfor z polecenia księcia Adama Czartoryskiego. Czajkowski został mianowany szefem Agencji Głównej Misji Wschodniej Hotelu Lambert.
Hotel Lambert – powstały w 1831 roku monarchistyczny obóz konserwatywno-liberalny działający na emigracji po powstaniu listopadowym, skupiał głównie bogate kręgi społeczeństwa Wielkiej Emigracji. Politycznie opierał się na postanowieniach Konstytucji 3 Maja. Liczył na interwencję państw zachodnich w sprawie polskiej. Kierował nim ks. Adam Jerzy Czartoryski, a po jego śmierci syn Władysław Czartoryski. Nazwa wzięła się od siedziby księcia w Paryżu, pałacu znajdującego się na Wyspie św. Ludwika.
Celem misji było przeciwstawianie się rosyjskim wpływom w Turcji. Przebywało tam wówczas wielu emigrantów z Polski, m.in. uczestników powstania listopadowego, którzy po powstaniu nie mieli już czego szukać w marionetkowym Królestwie Polskim.
Z polecenia księcia Adama Czartoryskiego Michał Czajkowski zakupił w okolicach położonych około 30 km od ówczesnych granic Stambułu nieuprawiane tereny, na których księża lazaryści zaczęli tworzyć wieś.
- Do 1883 roku
- Do 1968 roku
-
Właściciele Adampola
- Księża lazaryści
- Ród Czartoryskich
W roku 1968 mieszkańcy otrzymali prawo własności ziemi, a spadkobiercy rodziny Czartoryskich zrzekli się swojej posiadłości na rzecz mieszkańców.
19 marca 1842 poświęcono pierwszą chatę, a wieś nazwano Adampolem na cześć Adama Czartoryskiego.
Fakt, że gdzieś na świecie istniała polska wieś był dla Polaków bardzo ważny w czasie zaborów. Adampol był miejscem azylu dla polskich emigrantów oraz ośrodkiem działalności politycznej polskiej emigracji. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku o wiosce znów było głośno. Można powiedzieć, że została odkryta po raz drugi. Wielu potomków osadników z Adampola powróciło w XX-leciu międzywojennym do wyzwolonej Polski.
Adampol był miejscem, do którego przyjeżdżali nie tylko Polacy, ale także inne narodowości uciekające z Rosji. Osiedlili się tutaj również wykupieni z niewoli tureckiej i czerkieskiej polscy jeńcy, przymusowo wcielani do armii rosyjskiej na Kaukazie.
Po 1856 roku większość nowych osadników pochodziła z Polski, a w zunifikowaniu języka, którym posługiwali się mieszkańcy wioski pomogło utworzenie polskiej szkoły. Wcześniej posługiwano się tu wieloma językami i gwarami.
Na wójta Polonezköy wybiera się tradycyjnie Polaka.
Obecnie
Obecnie wioska stanowi atrakcję turystyczną – miejsce wypadów „na weekend”, ponieważ nadal pielęgnowane są tutaj staropolskie tradycje, kultura,a także można zasmakować tu tradycyjnej polskiej kuchni. We wiosce nadal mieszka ok. 100 Polaków. Stanowią oni ok. 1/3 mieszkańców wioski.
W Polonezköy warto zobaczyć m.in. Dom Pamięci Zofii Ryży (gdzie można obejrzeć pamiątki rodzinnego zbioru, stare i nowe fotografie, księgi i dokumenty, wystrój wnętrz), Kościół pw. Matki Boskiej Częstochowskiej oraz cmentarz gdzie nadal można znaleźć polskie nagrobki – m.in. Ludwiki Śniadeckiej, która była za młodu sympatią Juliusza Słowackiego oraz 92 inne zabytkowe nagrobki, które zostały odnowione przez Radę Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.
